
Złość – czym jest, kiedy się pojawia i jak sobie z nią radzić?
„Złość jest bardzo istotną emocją w życiu każdego stworzenia, ponieważ służy przetrwaniu – ochronie fizycznej i psychologicznej integralności organizmu. Bez złości jesteśmy bezradni wobec ataków, na które wystawia nas życie.” – Alexander LowenCo to jest złość?
To reakcja emocjonalna, która pojawia się, gdy zablokowane jest jakieś pragnienie oraz następuje utrata poczucia kontroli. Jest ona najczęściej związana z powtarzającym się oddziaływaniem czynników stresogennych. Osoba narażona na działanie bodźców stresogennych, kiedy nie ma poczucia możliwości reakcji na nie, może zaczynać reagować złością. Najczęściej wyrażana jest: krzykiem, specyficznymi gestami, czasem rękoczynami. Reagowanie złością jest często ucieczką od odpowiedzialności – osobie wydaje się, że jest niezdolna do rozwiązania trudności. Czasami osoby wpadają również w złość, gdy nie mają pewności co do o słuszności własnych poglądów.Kiedy się pojawia złość?
W różnych sytuacjach, a jej konkretne przyczyny mogą być bardzo indywidualne. W złości krew napływa do rąk, dzięki czemu łatwiej jest chwycić za broń czy też wymierzyć cios. Rośnie rytm uderzeń serca oraz wydzielanie adrenaliny. Co powoduje przypływ energii umożliwiającej podjęcie dynamicznego działania.Typowe bodźce, które często wywołują złość
- Frustracja: Kiedy nasze cele lub potrzeby nie są zaspokajane, może to prowadzić do frustracji i gniewu. Na przykład, jeśli utkniesz w korku, spóźnisz się na ważne spotkanie lub zgubisz klucz do domu.
- Krzywda: Doświadczanie krzywdy lub niesprawiedliwości może wywołać silny gniew. Na przykład, jeśli zostaniesz oszukany, okradziony lub fizycznie zaatakowany.
- Poczucie zagrożenia: Kiedy czujemy się zagrożeni, gniew może nas motywować do obrony siebie lub innych. Na przykład, jeśli zostaniesz napadnięty lub będziesz świadkiem napaści na kogoś innego.
- Niesprawiedliwość: Dostrzeganie niesprawiedliwości w świecie może wywoływać złość i chęć zmiany sytuacji. Na przykład, jeśli będziesz świadkiem dyskryminacji lub nierówności.
Czemu tak często wpadam w złość?
Oprócz typowych bodźców, istnieją również inne czynniki, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo odczuwania złości, takie jak predyspozycje genetyczne, co oznacza, że niektóre osoby mogą być bardziej predysponowane do gniewu ze względu na posiadane geny. Innym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo jej odczuwania są problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak na przykład: zaburzenia lękowe, depresja lub zaburzenia osobowości. Kolejnym czynnikiem może być przeżyte doświadczenia traumatyczne, takie jak na przykład nadużycia lub zaniedbanie. Używanie substancji psychoaktywnych: nadużywanie alkoholu lub narkotyków może nasilać złość.Jak radzić sobie ze złością?
Istnieje wiele różnych sposobów radzenia sobie w zdrowy sposób. Niektóre z pomocnych strategii to:- Identyfikacja wyzwalaczy: Zidentyfikowanie sytuacji lub osób, które najczęściej wywołują u nas złość, może pomóc nam w ich unikaniu lub przygotowaniu się do radzenia sobie z nimi.
- Techniki relaksacyjne: Ćwiczenia takie jak głębokie oddychanie, medytacja, joga, spacer mogą pomóc nam się uspokoić.
- Asertywna komunikacja: Nauczenie się wyrażania swoich potrzeb i uczuć w sposób asertywny może pomóc nam uniknąć konfliktów i złości.
W jakich sytuacjach złość staje się problemem?
Doświadczanie i sposób radzenia sobie, że złością istotnie wiążą się ze zdrowiem fizycznym i psychicznym. Staje się ona trudną emocją, kiedy towarzyszą jej zachowania impulsywne: Wstajesz rano, śpieszysz się. Spada Ci telefon na podłogę, potem wylewasz na koszulę sok, krzyczysz ma domowników, obrażasz ich i bez słowa wychodzisz z domu. Szef nie daje ci zasłużonej podwyżki. Wychodzisz ostentacyjnie z jego gabinetu, trzaskasz drzwiami, przeklinasz i wyzywasz go pod nosem. Rodzice zabierają ci telefon, kopiesz w drzwi, zbijasz talerz. Wychodzisz z domu, znikasz na kilka dni. Mąż zapomniał o rocznicy ślubu. Jesteś wściekła, obrażasz się na tydzień. Przez ten czas wciąż analizujesz jaki on jest okropny. Istotą takich zachowań są konsekwencje, które mogą być niewspółmiernie wysokie w stosunku do zdarzenia, które miało miejsce. Kiedy emocje opadną wewnętrznymi konsekwencjami może by poczucie wstydu, zewnętrznymi pogłębiający się kryzys w małżeństwie albo wyrzucenie z pracy. Zarówno gorąca złość (krzyki i trzaskanie drzwiami) jak i zimna (obrażanie, odcięcie emocjonalne) powodują, że jesteśmy dalej od ludzi, zazwyczaj dalej od najbliższych nam osób.Kiedy zdecydować się na profesjonalną pomoc?
Istnieje kilka sytuacji, w których warto rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy. Jedną z nich jest sytuacja, kiedy złość przeszkadza ci w codziennym życiu. Wtedy możesz doświadczać problemów z jej kontrolowaniem, co prowadzi do wybuchów, kłótni lub aktów agresji. Twoja złość może utrudniać ci utrzymanie zdrowych relacji z rodziną, przyjaciółmi lub współpracownikami. Może też przeszkadzać ci w pracy lub nauce. Niepokojącym objawem jest unikanie pewnych sytuacji lub ludzi ze względu na strach przed utratą kontroli. Kiedy złość wywołuje u Ciebie destrukcyjne myśli lub zachowania. Kiedy masz myśli o samookaleczeniu (samookaleczasz się) lub samobójstwie albo myśli o skrzywdzeniu innych osób, kiedy nadużywasz alkoholu lub narkotyków, aby radzić sobie ze złością albo angażujesz się w inne ryzykowne zachowania, jest to sytuacja, w której powinieneś rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy psychologa czy psychoterapeuty. Warto również poszukać wsparcia w sytuacji, w której czujesz, że sam nie możesz sobie poradzić z problemem, bo na przykład wypróbowałeś różnych strategii i nic nie działa. Gdy czujesz się przytłoczony lub bezradny w obliczu swojego gniewu, a wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół nie jest wystarczające.Jakie są dobre strony złości?
Złość jest zwykle traktowana jako jedna z podstawowych awersyjnych emocji, ale dzięki niej sprawnie chronimy nasze granice, upominamy się o swoje. Można powiedzieć, że pomaga nam zadbać o siebie. Jest ważna w relacjach między ludźmi, kiedy irytuje nas zachowanie innych osób, a my asertywnie mówimy: „Denerwuje mnie, kiedy podnosisz na mnie głos”. Wówczas pokazujemy, że nie akceptujemy takiego zachowania. Co ciekawe, doświadczanie złości wiąże się z przyjemnym przypływem energii, poczuciem siły i sprawstwa. Udowodniono, że złość jest doświadczeniem afektywnym, które łączy się raczej z procesami dążenia niż unikania, a aktywność mózgu w czasie jej doświadczania jest podobna do aktywności typowej dla doświadczania pozytywnych, a nie negatywnych emocji. Pomyśl na przykład o sytuacji zdrady w związku. Dopóki planujesz zemstę na partnerze jesteś pełen zapału. W chwili, gdy dociera do ciebie absurdalność zemsty i prawdopodobieństwo rozstania, złość mija. Pojawia się smutek. Kiedy złościsz się na siebie, bo wiesz, że zrobiłeś coś nieracjonalnego, chcesz się zmienić. Wtedy rozwijasz się i stajesz lepszym człowiekiem.Podsumowanie
Pamiętaj, że różne techniki mogą działać różnie na inne osoby, więc warto spróbować kilku, aby znaleźć te, które są dla siebie najbardziej skuteczne. Jeśli złość staje się problemem, warto skonsultować się z profesjonalistą, takim jak psycholog czy psychoterapeuta. Dostępnych jest wiele rodzajów terapii, jedną z nich jest psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT), która skupia się na identyfikacji i zmianie negatywnych myśli i wzorców zachowania, przyczyniających się do niechcianych emocji.
Źródła wiedzy i inspiracji:
Książka Agnieszki Jucewicz „Czując. Rozmowy o emocjach”
Christine Padesky „Umysł ponad nastrojem”
Strefa Psyche Uniwersytetu SWPS, Marta Januszkiewicz „Co się kryje za złością”