Psycholog Ostróda, Psychoterapeuta, Seksuolog Małgorzata Orłowska

Lęk – czym jest i o czym mówi?

lęk - czym jest

Lęk – czym jest i o czym mówi?

Czym różni się lęk od strachu?

Dużo łatwiej nam będzie zrozumieć istotę lęku, jeśli zastanowimy się czym jest, a czym nie jest. Na przykład pod wieloma względami lęk się różni od strachu, ale jest on również do niego podobny. Kiedy odczuwasz strach, jest on najczęściej skierowany na jakiś zewnętrzny obiekt albo sytuację. Możesz bać się, że oblejesz ważny egzamin, lub zostaniesz odrzucony przez kogoś, na kimś ci zależy.  Natomiast kiedy odczuwasz lęk, często nie potrafisz określić co jest jego przedmiotem. Lęk jest bardziej skierowany do wewnątrz, niż na zewnątrz. Może to być reakcja na niejasne, odległe a nawet nierozpoznawalne zagrożenie. Możesz obawiać się „utraty kontroli”, albo możesz odczuwać lęk, że „coś się stanie niedobrego”. Lęk to reakcja fizjologiczna, behawioralna i psychologiczna. Na poziomie fizjologicznym może obejmować reakcje somatyczne, takie jak na przykład: szybkie bicie serca, napicie mięśni, nudności, drżenie ciała, suchość w ustach, pocenie się. Na poziomie behawioralnym może spowodować, że stracisz zdolność/chęć do działania, do wyrażania swojego zdania, radzenia sobie z codziennymi sprawami. Lęk z psychologicznego punktu widzenia, to subiektywny stan obawy, niepokoju. A w krańcowej wersji może sprawić, że będziesz czuł się sobie obcy, możesz bać się śmierci albo popadnięcia w obłęd.

Czy lęk zawsze odczuwa się tak samo?

Lęk może pojawiać się w rożnych postaciach i może odznaczać się różnym poziomem intensywności. Możesz odczuwać od lekkiego niepokoju, do pełnoobjawowego napadu paniki charakteryzującego się kołataniem serca, przerażeniem, dezorientacją.  Lęk, który pojawia się bez związku z żadną konkretną sytuacją, jakby przyszedł „nie wiadomo skąd”, jest nazywany lękiem niezwiązanym (free-floating anexiety) albo w cięższych przypadkach: spontanicznym napadem paniki. Z kolei lęk, który pojawia się jedynie w reakcji na konkretną sytuację, nosi nazwę lęku sytuacyjnego lub lęku fobicznego. Lęk sytuacyjny można odróżnić tym od codziennego strachu, że najczęściej jest on niewspółmierny do zagrożenia i nierealistyczny.  Więc jeśli odczuwasz niewspółmierny lęk przed wizytą u dentysty, lotem samolotem albo otwartą rozmową z partnerem jest to lęk sytuacyjny.

Czuję lęk przed lękiem, czyli o lęku antycypacyjnym

Zdarza się, że lęk może wywołać samo myślenie o danej sytuacji. W momentach, kiedy martwisz się co mogłoby się zdarzyć, kiedy będziesz musiał zmierzyć się z jedną z lękowych sytuacji, wtedy doświadczasz tego, co określa się jako lęk antycypacyjny. Istnieje różnica między lękiem spontanicznym (albo napadem paniki) i antycypacyjnym. Spontaniczny lęk zazwyczaj pojawia się nie wiadomo skąd i szybko dochodzi do najwyższego poziomu nasilenia, potem stopniowo ustępuje. Szczyt zostaje osiągnięty w przeciągu kilku minut, po czym nadchodzi okres stopniowego spadku poziomu nasilenia, a potem ustępuje. Z kolei lęk antycypacyjny z reguły narasta bardziej stopniowo w relacji na zagrażającą sytuację lub samo myślenie o niej. Możesz zamartwiać się przez godzinę albo trzy, a następnie puścić to zamartwianie, gdy coś innego ciebie zaabsorbuje.

Czy mój lęk jest „normalny”? „Czy jestem normalny”?

Dokonywanie we własnym zakresie oceny, co jest „normalnym” lękiem, a co „nienormalnym” może być trudne. Dlatego wszechstronna ocena przez profesjonalistę wyszkolonego w zakresie zdrowia psychicznego może dopiero dać właściwą diagnozę tego, co się dzieje z tobą. Gdy do lekarza psychiatry lub do psychoterapeuty zgłasza się pacjent cierpiący na zburzenia lękowe, on ocenia nasilenie tego lęku oraz określa w jakim stopniu zaburzenie to zakłóca jego codzienne życie. Więc jeśli twój lęk jest poważny i kwalifikuje się jako zaburzenie, bardzo ważnie jest byś postarał się o bardziej sformalizowane leczenie u wyszkolonego profesjonalisty.

Czy powinienem pracować nad swoim lękiem?

Nawet jeśli nie masz zburzenia, możesz odnieść korzyść z konkretnej formy profesjonalnej pomocy, jak na przykład z psychoterapii. Jeśli chcesz zobaczyć, czy powinieneś bardziej pracować nad swoim lękiem, warto ocenić cechy takie jak:
  1. Nadmierne nasilenie lęku. Lęk w postaci klinicznej jest znacznie silniejszy niż można by oczekiwać w konkretnej sytuacji. Na przykład doznanie silnego lęku przy rozmowie przez telefon albo dotykaniem klamki czy rozmowy ze sprzedawcą w sklepie.
  2. Utrzymywanie się lęku. Każdy niepokoi się raz na jakiś czas, ale osoby przeżywające niepokój patologiczny przeżywają go godzinami, dzień po dniu.
  3. Lęk zakłóca codzienne życie. Lęk taki zakłóca funkcjonowanie człowieka w pracy, w szkole, w kontaktach z innymi osobami, podczas wypoczynku, w relacjach z rodziną oraz codziennych sytuacjach.
  4. Lęk napadowy lub paniczny. Szczególnie kiedy pojawia się samorzutnie, znienacka. Wystąpienie lęku przed kolejnymi napadami paniki jest istotną cechą charakterystyczną zaburzenia lekowego.
  5. Uogólnienie lęku. Czyli przeniesienie lęku z konkretnego obiektu lub sytuacji na wiele sytuacji, obiektów, ludzi. Na przykład Kasia miała swój pierwszy napad paniki w restauracji pełnej ludzi. Następnie zaczęła upewniać się, przed każdym wyjściem do restauracji, że nie jest w niej zbyt tłoczno. W końcu przestała chodzić do restauracji, a potem w ogóle unikała chodzenia w miejsca publiczne.
  6. Myślenie katastroficzne. Czyli myślenie o najgorszych prawdopodobnych scenariuszach wydarzeń: „nie mogę złapać oddechu, zaraz się uduszę”.
  7. Unikanie czynników uruchamiających lęk. Większość osób cierpiących na zburzenia lękowe unika sytuacji, miejsc lub osób, których się boi. Unikanie przyczynia się do podtrzymania zaburzenia lękowego.
  8. Utrata poczucia bezpieczeństwa i spokoju. Często osoby cierpiące na zburzenia lękowe czują się mniej bezpiecznie od pozostałych osób, a odprężenie się albo zachowanie spokoju może być dla nich trudne. Dodatkowo taka osoba może czuć się podirytowana, spęta, pobudzona, mieć trudności ze snem.
Źródło inspiracji: E.J. Bourne. Lęk i fobia. Praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wydanie I, Kraków 2011. D.A. Clark, A.T. Beeck. Zaburzenia lękowe. Podręcznik z ćwiczeniami opartymi na terapii poznawczo – behawioralnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wydanie I, Kraków 2018. #psychoterapia #zaburzenia lękowe #lęk #napady paniki #nerwica lekowa #psycholog Orłowska #seksuolog Orłowska #psychoterapia online #stres #strach #psycholog Ostróda #depresja #bezsenność #sad #smutek #praca #rozwój osobisty #profesjonalny #jakość #życie #szczęście #radość #terapia #wsparcie #pomoc #lek społeczny #lęk o zdrowie